Этапы гісторыі ўстановы адукацыі
“Міжнародны экалагічны інстытут імя А. Д. Сахарава” Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта
Міжнародны каледж па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава
20 студзеня 1992 года выйшла Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь №20 “Аб адкрыцці пры Беларускім дзяржаўным універсітэце імя У. І. Леніна Міжнароднага каледжа па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава”. Каледж узначаліў кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт А. М. Люцко.
Перад каледжам былі пастаўлены наступныя задачы:
- падрыхтоўка і павышэнне кваліфікацыі спецыялістаў у галіне радыёэкалогіі, радыяцыйнай бяспецы, радыёбіялогіі, радыяцыйнай і ядзернай медыцыны, радыяцыйных тэхналогій;
- правядзенне навуковых даследаванняў у галіне радыёэкалогіі, радыяцыйных тэхналогій, вывучэнне наступстваў радыяцыйных аварый;
- удзел у падрыхтоўцы інфармацыі для прадпрыемстваў, арганізацый, устаноў і грамадскасці па радыёэкалагічных пытаннях;
- міжнароднае супрацоўніцтва па адукацыйных і навуковых праблемах радыёэкалогіі.
27-28 студзеня адбылося першае паседжанне Міжнароднага апякунскага савета каледжа, на якім прысутнічала жонка А. Д. Сахарава Е. Боннэр.
Першымі студэнтамі каледжа з трохгадовай праграмай сталі 65 чалавек, якія скончылі два курсы вышэйшых навучальных устаноў па спецыяльнасцях прыродазнаўчага і медыцынскага профіляў. Для арганізацыі вучэбнага працэсу каледжу было выдзелена 8 пакояў у будынку Мінскага завочнага політэхнічнага інстытута па адрасе вуліца Даўгабродская, 23/1. Студэнцкія практыкі праводзіліся ў горадзе Хойнікі Гомельскай вобласці, дзе была створана палявая станцыя.
Навучальны год пачаўся 3 лістапада 1992 года. Выкладанне і навучанне даводзілася праводзіць у надзвычайных умовах з-за адсутнасці адмысловай літаратуры, устаялых праграм дысцыплін, недахопу месца, вучэбнага абсталявання і высокакваліфікаваных выкладчыкаў.
Другі набор студэнтаў быў праведзены ў 1993 годзе. Праграма навучання разлічана на чатыры гады. Гэтым разам былі прынятыя і абітурыенты з агульнай сярэдняй адукацыяй. У канцы вучэбнага года была адкрыта спецыяльнасць “Радыёбіялогія i радыяцыйная медыцына” са спецыялізацыяй “Медыцынская экалогія”. Увесь будынак па адрасе Даўгабродская вуліца, дом 23/1 быў цалкам перададзены каледжу. Стабілізаваўся вучэбны працэс, умацавалася матэрыяльна-тэхнічная база, а пасля адкрыцця навукова-даследчага сектара пашырыліся маштабы навуковых даследаванняў.
У 1994 годзе студэнты былі набраныя на 5-гадовы перыяд навучання. У рамках спецыяльнасці “Радыёэкалогія” вялася падрыхтоўка па спецыяльнасцях “Ядзерная фізіка і радыёхімія”, “Радыяцыйная бяспека” (пазней да іх былі дададзеныя спецыяльнасці “Экалагічны маніторынг і аўдыт” і “Экалагічныя інфармацыйныя сістэмы”). Па спецыяльнасці “Радыёбіялогія i радыяцыйная медыцына” студэнты спецыялізаваліся па спецыяльнасцях “Радыёбіялогія”, “Медыцынская экалогія”, “Імуналогія” (пазней была ўведзена спецыялізацыя “Радыяцыйная гігіена і эпідэміялогія”).
Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імені А. Д. Сахарава
21 кастрычніка 1994 года загадам Міністэрства адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь каледж быў ператвораны ў Міжнародны інстытут радыёэкалогіі імя Сахарава, які ўзначаліў кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт Аляксандр Міхайлавіч Люцко, рэктар каледжа.
У 1995 годзе адбыўся першы выпуск 38 спецыялістаў. Для падрыхтоўкі высокакваліфікаваных навуковых кадраў была адкрыта аспірантура па 9 спецыяльнасцях.
Да пачатку 1997-1998 навучальнага года былі створаны кафедра філасофіі, сацыялогіі і эканомікі, кафедра экалагічнага маніторынгу, кафедра радыёбіялогіі, кафедра біялогіі чалавека, кафедра імуналогіі.
19 сакавіка 1998 года рэктарам інстытута быў прызначаны доктар біялагічных навук, прафесар Мілюцін Аляксандр Антановіч. Пад яго кіраўніцтвам працягваліся структурныя пераўтварэнні, умацаванне матэрыяльна-тэхнічнай базы, развіццё навукова-метадычнага забеспячэння вучэбнага працэсу і навуковых даследаванняў, пашырэнне міжнароднага супрацоўніцтва.
Міжнародны экалагічны універсітэт імя А. Д. Сахарава
У ліпені 1999 года Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава прайшоў атэстацыю Рэспубліканскай дзяржаўнай інспекцыі сістэмы адукацыі Рэспублікі Беларусь і быў ператвораны ў Міжнародны экалагічны ўніверсітэт імя А. Д. Сахарава.
Асноўнымі задачамі універсітэта з’яўляюцца:
- падрыхтоўка спецыялістаў для працы па нацыянальных і міжнародных праграмах і праектах у галіне ліквідацыі і прагназавання наступстваў радыяцыйных аварый, аналізу ўздзеяння радыяцыі і іншых прыродных і тэхнагенных фактараў на розныя экасістэмы, дыягностыкі і прафілактыкі неспрыяльных умоў экалагічнага маніторынгу і аўдыту, а таксама ў іншых сумежных абласцях;
- падрыхтоўка кадраў вышэйшай навуковай кваліфікацыі па спецыяльнасцях экалагічнай накіраванасці;
- павышэнне кваліфікацыі і перападрыхтоўка спецыялістаў Рэспублікі Беларусь, краін СНД і іншых краін у галіне радыёэкалогіі, радыяцыйнай бяспецы, радыёбіялогіі, экалагічнай медыцыны;
- правядзенне фундаментальных і прыкладных даследаванняў па шырокаму колу праблем папярэджання і ліквідацыі наступстваў экалагічных катастроф, уплыву неспрыяльных умоў навакольнага асяроддзя на здароўе чалавека;
- міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне адукацыйнай і навуковай дзейнасці.
З 2003 па 2012 год універсітэт узначальваў доктар тэхнічных навук, прафесар Сямён Пятровіч Кундас.
У 2013 годзе на пасаду рэктара ўніверсітэта быў прызначаны кандыдат біялагічных навук, дацэнт Валерый Іванавіч Дунай, які раней узначальваў кафедру экалогіі чалавека БДУ.
Міжнародны экалагічны інстытут імя А. Д. Сахарава Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта
Сёння
У 2015 годзе ўніверсітэт быў перайменаваны ў “Міжнародны экалагічны інстытут імя А. Д. Сахарава Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта” і ўключаны ў склад комплексу Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Інстытут узначальвае дырэктар – доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Маскевіч Сяргей Аляксандравіч.
У склад інстытута ўваходзяць тры факультэты: экалагічнага маніторынгу, экалагічнай медыцыны, павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў, Ерэванскі філіял (Рэспубліка Арменія), сумесны факультэт з таджыкскім нацыянальным універсітэтам у Душанбэ.
У цяперашні час у інстытуце працуюць 13 кафедраў: інфармацыйных тэхналогій у экалогіі і медыцыне; экалагічнага маніторынга і менэджмента; энергаэфектыўных тэхналогій; ядзернай і радыяцыйнай бяспекі; агульнай і медыцынскай фізікі; сацыяльна-гуманітарнай навукі і ўстойлівага развіцця; экалагічнай хіміі і біяхіміі; імуналогіі; экалагічнай медыцыны і радыёбіялогіі; агульнай біялогіі і генетыкі; лінгвістычных дысцыплін і міжкультурных камунікацый; фізічнага выхавання; дадатковай адукацыі. Вучэбна-метадычная дзейнасць суправаджаюць: вучэбна-метадычная лабараторыя інавацыйных тэхналогій; лабараторыя экалагічнай біятэхналогіі; вучэбна-метадычная лабараторыя экалагічнай адукацыі.
На факультэтах інстытута працуюць 207 выкладчыкаў прафесарска-выкладчыцкага складу (14 прафесараў, 23 доктара навук, 109 кандыдатаў навук).
Інстытут рыхтуе 1775 студэнтаў, магістрантаў (вочная і завочная формы навучання), 31 аспіранта (вочная і завочная формы навучання) і 1 дактаранта.
Падрыхтоўка студэнтаў на дзённым аддзяленні ажыццяўляецца па наступных спецыяльнасцях: “Ядзерная і радыяцыйная бяспека”, “Ахова навакольнага асяроддзя” (кірункі: “Экалагічны менеджмент і экспертыза”, “Экалагічны маніторынг”), “Энергаэфектыўныя тэхналогіі і энергаменэджмент”, “Медыцынская фізіка”, “Інфармацыйныя сістэмы і тэхналогіі (у ахове здароўя)”, “Інфармацыйныя сістэмы і тэхналогіі (у экалогіі)”, “Медыка-біялагічная справа”, “Медыцынская экалогія”. Студэнты атрымліваюць адну з наступных кваліфікацый: “Інжынер”, “Эколаг. Інжынер па ахове навакольнага асяроддзя”, “Інжынер-энергетык”, “Медыцынскі фізік”, “Інжынер-праграміст”, “Інжынер-праграміст-эколаг”, “Біёлаг-аналітык. Настаўнік біялогіі”, “Эколаг-эксперт”, “Біёлаг-эколаг. Выкладчык біялогіі і экалогіі”.
Праца па працаўладкаванні пачынаецца ўжо на 3-4 курсах. Пры прызначэнні студэнтаў на практыку выпускнікі кафедры ўлічваюць магчымасць далейшага працаўладкавання па месцы вытворчасці і пераддыпломнай практыкі. З гэтай мэтай выпускнікі кафедры пастаянна падтрымліваюць кантакты з установамі і арганізацыямі, якія з’яўляюцца патэнцыяльнымі спажыўцамі кадраў, заключаюць з імі дагаворы аб супрацоўніцтве. Пасля, падчас размеркавання, частка выпускнікоў застаецца працаваць у тых арганізацыях, дзе яны непасрэдна праходзілі стажыроўку.
- Факультэт экалагічнага маніторынгу рыхтуе студэнтаў па групе інжынерных спецыяльнасцяў, звязаных з забеспячэннем рацыянальнага выкарыстання прыродных рэсурсаў, экалагічнай бяспекай і аховай навакольнага асяроддзя. Студэнтам выкладаюцца метады экалагічнага маніторынгу, радыяцыйнага маніторынгу, ацэнкі ўздзеяння на навакольнае асяроддзе; аналіз атрыманых дадзеных для прыняцця рашэнняў па прыродакарыстанні, праца з нарматыўна-прававой дакументацыяй, асновы ядзернай і радыяцыйнай бяспекі на атамных электрастанцыях і пры ўздзеянні іанізуючага выпраменьвання на персанал і насельніцтва.; асновы медыцынскай фізікі і прымяненне радыяцыйных тэхналогій у медыцыне; правядзенне сістэмнага энергетычнага аналізу (энергоаудита) прадпрыемстваў, тэхналагічных працэсаў і прылад, ацэнка іх функцыянальнай, эканамічнай і энергетычнай эфектыўнасці; разлік энергетычнай эфектыўнасці праектных рашэнняў, ацэнка іх экалагічнай бяспекі. У 2020 годзе супрацоўнікамі факультэта экалагічнага маніторынгу выканана 12 навукова-даследчых і доследна-канструктарскіх работ, апублікавана 222 навуковых артыкула: 1 манаграфія, 50 артыкулаў у рэцэнзуюцца часопісах і зборніках матэрыялаў, 153 тэзісы дакладаў.; Выдадзена 4 падручніка, прафесарска-выкладчыцкі склад прыняў удзел у 45 канферэнцыях і круглых сталах, у тым ліку 15 міжнародных.
- Факультэт экалагічнай медыцыны рыхтуе студэнтаў да вывучэння і ацэнцы ўплыву фактараў навакольнага асяроддзя бія-і абиогенного паходжання на стан клетак, тканін, органаў і ўсіх сістэм арганізма (сардэчна-сасудзістай, нервовай, эндакрыннай, імуннай). Студэнты навучаюцца дыягностыцы розных паталогій, ацэнцы эфектыўнасці лячэння (иммунопрофилактика, скрынінг иммунореактивных прэпаратаў), метадам пошуку малекулярных маркераў ўздзеяння на арганізм фактараў навакольнага асяроддзя і малекулярных маркераў якія праходзяць паталагічных працэсаў, а таксама ўсім спектры сучасных метадаў дыягностыкі. Супрацоўнікамі факультэта экалагічнай медыцыны ў 2020 годзе выканана 15 навукова-даследчых работ, апублікавана 287 навуковых прац, у тым ліку: 2 манаграфіі, 92 артыкулы ў рэцэнзуюцца часопісах, 179 тэзісаў. Выдадзена 8 падручнікаў (5 з іх з грыфам Міністэрства адукацыі), зарэгістравана ў дзяржаўным інфармацыйным рэестры 3 электронных вучэбна-метадычных комплексу. Прафесарска-выкладчыцкі склад прыняў удзел у 115 канферэнцыях і семінарах, у тым ліку 110 міжнародных або з міжнародным удзелам. Па выніках праведзеных даследаванняў атрымана 2 патэнта, пададзена 2 заяўкі на патэнты, складзена 29 актаў аб выкарыстанні вынікаў даследаванняў.
- Факультэт павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў вядзе працу па трох напрамках: падрыхтоўчыя курсы для абітурыентаў, падрыхтоўчае аддзяленне для замежных грамадзян, павышэнне кваліфікацыі і перападрыхтоўка кіраўнікоў і спецыялістаў.
На базе факультэта праводзяцца курсы МАГАТЭ па радыяцыйнай абароне і бяспецы крыніц іанізуючага выпраменьвання. Курсы праводзяцца па стандартнай праграме, распрацаванай спецыялістамі МАГАТЭ і вядучымі спецыялістамі навучальных цэнтраў Аргенціны, Беларусі, Бразіліі, Кітая, Кубы, Харватыі, Чэхіі, Францыі, Германіі, Грэцыі, Вялікабрытаніі, Індыі, Ірана, Японіі, Літвы, Малайзіі, Марока, Расіі, Румыніі, Сірыі, Славеніі, Іспаніі, ЗША, Турцыі, Філіпін, пар і іншых краін.
Міжнародная дзейнасць Інстытута накіравана на забеспячэнне яго больш цеснай інтэграцыі з міжнароднай універсітэцкай супольнасцю, атрыманне дадатковых магчымасцяў для паскоранага развіцця і канкурэнтных пераваг.
Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут імя Сахарава БДУ мае сталыя і эфектыўныя кантакты з офісамі міжнародных арганізацый і праграм, якія дзейнічаюць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь: Офісам ААН у Рэспубліцы Беларусь, Дзіцячым фондам ЮНІСЕФ, ЮНЕСКА, Мінскім міжнародным адукацыйным цэнтрам, Нямецкай Службай акадэмічных абменаў DAAD і інш. Доўгатэрміновае супрацоўніцтва ажыццяўляецца ў рамках Праграмы Балтыйскага універсітэта (Швецыя).
Інстытут удзельнічае ў рэалізацыі міжнародных праектаў па наступных праграмах: Erasmus+, Праграмы трансгранічнага супрацоўніцтва і інш.У 2020 годзе Інстытут працягнуў рэалізацыю 8 міжнародных праектаў: у тым ліку: праграма Erasmus+: “вызначэнне мэтаў і інструментаў экспертнай ацэнкі медыцынскай адукацыі (аховы здароўя)”, праграма Erasmus+: “садзейнічанне развіццю дуальнай адукацыі ў беларускіх ВНУ”. Міжнародная дзейнасць Інстытута таксама была накіравана на інтэграцыю экалагічнай адукацыі ў дзяржавах-удзельніцах СНД і распрацоўку новых перспектыўных спецыяльнасцяў у галіне экалогіі з улікам агульнасусветных тэндэнцый.
Традыцыйна ИСЭИ БДУ разглядаецца замежнымі абітурыентамі як фундаментальнае навучальная ўстанова экалагічнага профілю. За перыяд з 2006 па 2020 год інстытут падрыхтаваў больш за 500 студэнтаў з краін СНД (Арменія, Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Малдова, Расійская Федэрацыя, Таджыкістан, Туркменістан, Узбекістан). У 2020 годзе ў ИСЭИ БДУ было залічана 187 замежных студэнтаў (вочна-завочных і завочных), якія з’яўляюцца грамадзянамі Расійскай Федэрацыі, Кітая, ЗША, Украіны, Літвы, Арменіі, Туркменістана, Таджыкістана, Узбекістана, Ірана, Ірака, Кот-д’івуара, Ганы, Камеруна, Рэспублікі Конга, Шры-Ланкі, Гвінеі, Дэмакратычнай Рэспублікі Конга, Гвінеі-Бісаў, Нігерыі, Непала, Самалі, Буркіна-Фасо.
Храналогія падзей
1992 – Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь №20 “Аб адкрыцці Міжнароднага радыеэкалагічныя каледжа імя Сахарава пры Беларускім дзяржаўным універсітэце імя у. І. Леніна”.
1992 – створана палявая станцыя ў г. Хойнікі Гомельскай вобласці, якая ў далейшым атрымала статус Рэгіянальнага вучэбна-інфармацыйнага цэнтра па пытаннях радыяцыйнай бяспекі.
1992 – Стварэнне гільдыі студэнтаў.
1992 – пачаў сваю працу Міжнародны апякунскі савет каледжа.
1993 – стварэнне навукова-даследчага сектара ў структуры Міжнароднага радыеэкалагічныя каледжа ім.Сахарава.
1994 – На падставе загаду Міністэрства адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя Акадэміка Сахарава ператвораны ў Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя Акадэміка Сахарава.
1994 – пачаў сваю працу Савет інстытута, вышэйшы кіруючы орган Міжнароднага інстытута радыёэкалогіі імя Сахарава.
1994 – адкрыта спецыяльнасць “Радыебіялогія i радыяцыйная медыцына”.
1995 – стварэнне кафедры радыёэкалогіі; кафедры радыёбіялогіі і медыцынскай экалогіі; кафедры гуманітарнага адукацыі.
1995 – адкрыццё аспірантуры па 9 спецыяльнасцях.
1997 – у Інстытуце створаны новыя кафедры: філасофіі, сацыялогіі і эканомікі; экалагічнага маніторынгу; Радыёбіялогіі; біялогіі чалавека; імуналогіі.
1998 – кафедры інстытута ператвораныя ў тры факультэта: радыёэкалогіі; радыёбіялогіі і медыцыны навакольнага асяроддзя; павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў.
1999 – адкрыты аддзел адукацыйных рэсурсаў.
1999 – Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя Сахарава ператвораны ў Міжнародны экалагічны універсітэт імя А. Д. Сахарава.
2000 – заснавана і праводзіцца штогод Міжнародная навуковая канферэнцыя “Сахараўскія чытанні: экалагічныя праблемы XXI стагоддзя”.
2001 – стварэнне факультэта Давузаўскай падрыхтоўкі.
2001 – адкрыты новыя спецыяльнасці “экалагічны маніторынг, менеджмент і аўдыт”, “Медыцынская экалогія”, “медыка-біялагічная справа”.
2005 – Міжнародны экалагічны універсітэт імя А. Д. Сахарава рашэннем кіраўнікоў урадаў краін СНД атрымаў статус базавай арганізацыі экалагічнай адукацыі дзяржаў-удзельніц СНД.
2007 – адкрыццё факультэта дыстанцыйнага навучання.
2007 – у мэтах развіцця інавацыйнай дзейнасці па ўкараненні энергазберагальных тэхналогій з выкарыстаннем аднаўляльных крыніц энергіі створаны вучэбна-навуковы комплекс “міжнародны экалагічны парк “Волма”.
2007 – стварэнне навукова-практычнага і інфармацыйна-аналітычнага часопіса “Экалагічны Веснік”.
2011 – створана вучэбна-метадычнае аб’яднанне па экалагічнай адукацыі.
2011 – стварэнне філіяла ўніверсітэта ў Ерэване (Рэспубліка Арменія) па спецыяльнасці “Медыцынская экалогія”.
2013 – адкрыта спецыяльнасць”Медыцынская фізіка”.
2015 – Міжнародны экалагічны універсітэт імя А. Д. Сахарава уключаны ў комплекс Беларускага дзяржаўнага універсітэта і перайменаваны ў адукацыйную ўстанова “Міжнародны экалагічны інстытут імя Сахарава” Беларускага дзяржаўнага універсітэта.
2016 – адкрыты факультэт эколага-зберагальных тэхналогій ТНУ-ИСЭИ БДУ (на базе аб’яднанага тэхналагічнага інстытута таджыкскага нацыянальнага універсітэта і Беларускага дзяржаўнага універсітэта (г.Душанбэ, Рэспубліка Таджыкістан), які ажыццяўляе падрыхтоўку кадраў па першай ступені вышэйшай адукацыі: энергаэфектыўныя тэхналогіі і энергаменеджмент, Ядзерная і радыяцыйная бяспека, медыка-біялагічныя навукі.
2017 – на факультэце павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў створана кафедра дадатковай адукацыі.
2017 – адкрыта Лабараторыя экалагічнай біятэхналогіі.
2018 – адкрыты вучэбна-метадычная Лабараторыя інавацыйных тэхналогій і вучэбна-метадычная лабараторыя экалагічнай адукацыі.
2020 – адкрыта новая спецыяльнасць у магістратуры-біяінфарматыка; адкрыты новыя профілі па спецыяльнасці “Экалогія-гарадская экалогія”;”экалагічная біятэхналогія”.
2020 – у аспірантуры адкрыта новая спецыяльнасць- “Клінічная імуналогія, алергалогія”.