Міжнародны каледж па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава
20 студзеня 1992 г. выйшла Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь № 20 «Аб адкрыцці пры Беларускім дзяржаўным універсітэце імя У. І. Леніна Міжнароднага каледжа па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава». Узначаліў каледж кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт А. М. Люцко.
Перад каледжам былі пастаўлены наступныя задачы:
- падрыхтоўка і павышэнне кваліфікацыі спецыялістаў у галіне радыёэкалогіі, радыяцыйнай бяспецы, радыёбіялогіі, радыяцыйнай і ядзернай медыцыны, радыяцыйных тэхналогій;
- правядзенне навуковых даследаванняў у галіне радыёэкалогіі, радыяцыйных тэхналогій, вывучэнне наступстваў радыяцыйных аварый;
- удзел у падрыхтоўцы інфармацыі для прадпрыемстваў, арганізацый, устаноў і насельніцтва па радыёэкалагічных пытаннях;
- міжнароднае супрацоўніцтва па адукацыйных і навуковых праблемах радыёэкалогіі.
27-28 студзеня адбылося першае пасяджэнне Міжнароднага апякунскага камітэта каледжа, на якім прысутнічала жонка А. Д. Сахарава Е. Боннэр.
Першымі студэнтамі каледжа з навучаннем па трохгадовай праграме сталі 65 чалавек, якія скончылі два курсы вышэйшых навучальных устаноў па спецыяльнасцях прыродазнаўчага і медыцынскага профіляў. Для арганізацыі вучэбнага працэсу каледжу выдзелілі 8 памяшканняў у будынку Мінскага завочнага палітэхнікума па вул. Даўгабродскай, 23/1. Студэнцкія практыкі праводзіліся ў г. Хойнікі Гомельскай вобласці, дзе была створана палявая станцыя.
Навучальны год пачаўся 3 лістапада 1992 г. Вучыць і вучыцца прыходзілася ў экстрэмальных умовах з-за адсутнасці спецыяльнай літаратуры, пастаялых праграм дысцыпліны, недахопу плошчаў, вучэбнага абсталявання і высокакваліфікаваных выкладчыкаў.
Другі набор студэнтаў быў ажыццёўлены ў 1993 г. Праграма навучання была разлічана на чатыры гады. У гэты раз прымалі і абітурыентаў з агульнай сярэдняй адукацыяй. У канцы навучальнага года была адкрыта спецыяльнасць «радыёбіялогія i радыяцыйная медыцына» са спецыялізацыяй «медыцынская экалогія». Каледжу быў цалкам перададзены ўвесь будынак па вуліцы Даўгабродская, 23/1. Вучэбны працэс стабілізаваўся, умацавалася матэрыяльна-тэхнічная база, пасля адкрыцця навукова-даследчага сектара пашырылася тэматыка навуковых даследаванняў.
У 1994 г. набор студэнтаў праводзіўся на 5-гадовы тэрмін навучання. У рамках спецыяльнасці «радыёэкалогія» падрыхтоўка вялася па спецыялізацыях «ядзерная фізіка і радыёхімія», «радыяцыйная бяспека» (пазней да іх дадаліся спецыялізацыі «экалагічны маніторынг і аўдыт» і «экалагічныя інфармацыйныя сістэмы»). На спецыяльнасці «радыёбіялогія i радыяцыйная медыцына» студэнты спецыялізаваліся па «радыёбіялогіі», «медыцынскай экалогіі», «імуналогіі» (пасля была ўведзена спецыялізацыя «радыяцыйная гігіена і эпідэміялогія»).
Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава
21 кастрычніка 1994 г. загадам Міністэрства адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь каледж быў ператвораны ў Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава, які ўзначаліў кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт Аляксандр Міхайлавіч Люцко, рэктар каледжа.
У 1995 г. адбыўся першы выпуск 38-і спецыялістаў. Для падрыхтоўкі кадраў вышэйшай навуковай кваліфікацыі была адкрыта аспірантура па 9 спецыяльнасцях.
Да пачатку 1997-1998 навучальнага года былі створаны кафедра філасофіі, сацыялогіі і эканомікі, кафедра экалагічнага маніторынгу, кафедра радыёбіялогіі, кафедра біялогіі чалавека, кафедра імуналогіі.
19 сакавіка 1998 г. рэктарам інстытута быў прызначаны доктар біялагічных навук, прафесар Аляксандр Антонавіч Мілюцін. Пад яго кіраўніцтвам працягнуліся структурныя пераўтварэнні, умацаванне матэрыяльна-тэхнічнай базы, развіццё навукова-метадычнага забеспячэння вучэбнага працэсу і навуковых даследаванняў, пашырэнне міжнароднага супрацоўніцтва.
Міжнародны экалагічны ўніверсітэт імя А. Д. Сахарава
У ліпені 1999 г. Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава прайшоў атэстацыю Рэспубліканскай Дзяржаўнай інспекцыі сістэмы адукацыі Рэспублікі Беларусь і быў ператвораны ў Міжнародны экалагічны ўніверсітэт ім. А. Д. Сахарава.
Асноўнымі задачамі ВНУ сталі:
- падрыхтоўка спецыялістаў для працы па нацыянальных і міжнародных праграмах і праектах у галіне ліквідацыі і прагназавання наступстваў радыяцыйных аварый, аналізу ўплыву радыяцыі і іншых прыродных і тэхнагенных фактараў на розныя экасістэмы, дыягностыкі і прафілактыкі, абумоўленых неспрыяльным становішчам ажыццяўлення экалагічнага маніторынгу і аўдыту і ў іншых сумежных абласцях;
- падрыхтоўка кадраў вышэйшай навуковай кваліфікацыі па спецыяльнасцях экалагічнай накіраванасці;
- павышэнне кваліфікацыі і перападрыхтоўка спецыялістаў Рэспублікі Беларусь, краін СНД і іншых дзяржаў па радыёэкалогіі, радыяцыйнай бяспецы, радыёбіялогіі, экалагічнай медыцыне;
- правядзенне фундаментальных і прыкладных даследаванняў па шырокім спектры праблем прадухілення і ліквідацыі наступстваў экалагічных катастроф, уплыву неспрыяльных умоў асяроддзя пражывання на здароўе чалавека;
- міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне адукацыйнай і навуковай дзейнасці.
З 2003 па 2012 г. універсітэтам кіраваў доктар тэхнічных навук, прафесар Сямён Пятровіч Кундас.
У 2013 г. на пасаду рэктара ВНУ быў прызначаны кандыдат біялагічных навук, дацэнт Валерый Іванавіч Дунай, які да гэтага кіраваў кафедры экалогіі чалавека ў БДУ.
Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут імя А. Д. Сахарава Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта
Сёння
У 2015 годзе ўніверсітэт быў перайменаваны ў «Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут ім. А. Д. Сахарава» і ўключаны ў комплекс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Кіруе інстытутам дырэктар – доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Сяргей Аляксандравіч Маскевіч.
Інстытут уключае ў сябе тры факультэты: маніторынгу навакольнага асяроддзя, экалагічны медыцыны, павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі, Ерэванскі філіял (Рэспубліка Арменія), сумесны факультэт з Таджыкскім нацыянальным універсітэтам у г. Душанбэ.
У цяперашні час у Інстытуце функцыянуюць 13 кафедраў: інфармацыйных тэхналогій у экалогіі і медыцыне; экалагічнага маніторынгу і менеджменту; энергаэфектыўных тэхналогій; ядзернай і радыяцыйнай бяспекі; агульнай і медыцынскай фізікі; сацыяльна-гуманітарных навук і ўстойлівага развіцця; экалагічнай хіміі і біяхіміі; імуналогіі; экалагічнай медыцыны і радыёбіялогіі; агульнай біялогіі і генетыкі; лінгвістычных дысцыплін і міжкультурных камунікацый; фізічнага выхавання; дадатковай адукацыі. Вучэбна-метадычную дзейнасць суправаджаюць: вучэбна-метадычная лабараторыя інавацыйных тэхналогій; лабараторыя экалагічнай біятэхналогіі, вучэбна-метадычная лабараторыя экалагічнай адукацыі.
На факультэтах інстытута працуюць 207 выкладчыкаў (14 прафесараў, 23 доктара навук, 109 кандыдатаў навук).
У інстытуце навучаюцца 1775 студэнтаў, магістрантаў (дзённая і завочная форма навучання), 31 аспірант (дзённая і завочная форма навучання) і 1 дактарант.
Падрыхтоўка студэнтаў на дзённым аддзяленні ажыццяўляецца па наступных спецыяльнасцях: «Ядзерная і радыяцыйная бяспека», «Прыродаахоўная дзейнасць» (напрамкі: «Экалагічны менеджмент і экспертыза», «Экалагічны маніторынг»), «Энергаэфектыўныя тэхналогіі і энергетычны менеджмэнт», «Медыцынская фізіка», «Інфармацыйныя сістэмы і тэхналогіі (у ахове здароўя)», «Інфармацыйныя сістэмы і тэхналогіі (у экалогіі)», «Медыка-біялагічная справа», «Медыцынская экалогія». Студэнты атрымліваюць адну з наступных кваліфікацый: «Інжынер», «Эколаг. Інжынер па ахове навакольнага асяроддзя», «Інжынер-энергаменеджэр», «Медыцынскі фізік», «Інжынер-праграміст», «Інжынер-праграміст-эколаг». «Біёлаг-аналітык. Выкладчык біялогіі», «Эколаг-эксперт», «Біёлаг-эколаг. Выкладчык біялогіі і экалогіі».
Праца па працаўладкаванні пачынаецца ўжо на 3-4 курсах. Пры размеркаванні на практыку студэнтаў выпускнікі кафедры ўлічваюць магчымасць будучага працаўладкавання па месцы вытворчай і пераддыпломнай практык. Для гэтага выпускнікі кафедры пастаянна падтрымліваюць сувязі з установамі і арганізацыямі патэнцыяльнымі спажыўцамі кадраў, заключаюць з імі дамовы аб супрацоўніцтве. Пасля, пры размеркаванні, частка выпускнікоў застаецца працаваць у тых арганізацыях, дзе непасрэдна праходзілі практыку.
Факультэт маніторынгу навакольнага асяроддзя рыхтуе студэнтаў па групе інжынерных спецыяльнасцяў, звязаных з забеспячэннем рацыянальнага выкарыстання прыродных рэсурсаў, экалагічнай бяспекі і аховы навакольнага асяроддзя. Студэнтаў навучаюць метадам маніторынгу навакольнага асяроддзя, радыяцыйнага маніторынгу, ацэнцы ўздзеяння на навакольнае асяроддзе; аналізу атрыманых дадзеных для прыняцця рашэнняў па кіраванні навакольным асяроддзем, працы з прававой і нарматыўнай дакументацыяй, асновам ядзернай і радыяцыйнай бяспекі на АЭС і пры ўздзеянні іанізуючых выпраменьванняў на персанал і насельніцтва; асновам медыцынскай фізікі і выкарыстанню радыяцыйных тэхналогій у медыцыне, правядзенні сістэмнага энергааналізу (энергааўдыту) прадпрыемстваў, тэхналагічных працэсаў і прылад, ацэнка іх функцыянальна-эканамічнай і энергетычнай эфектыўнасці; разлік энергаэфектыўнасці праектных рашэнняў, ацэнцы іх экалагічнай бяспекі. Супрацоўнікамі факультэта маніторынгу навакольнага асяроддзя ў 2020 г. выконваліся 12 НДП (навукова-даследчыя працы) і НДДКП (навукова-даследчыя і доследна-канструктарскія працы); апублікавана 222 навуковыя працы: 1 манаграфія, 50 артыкулаў у часопісах для рэфэрыравання і зборніках матэрыялаў, 153 тэзіса дакладаў; выдадзена 4 вучэбных дапаможнікі; супрацоўнікі факультэта ўдзельнічалі ў працы 45 канферэнцый і круглых сталоў, у тым ліку 15 міжнародных.
Факультэт экалагічнай медыцыны рыхтуе студэнтаў для вывучэння і ацэнкі ўздзеяння фактараў навакольнага асяроддзя бія- і абіягеннага паходжання на стан клетак, тканінак, органаў і ўсіх сістэм арганізма (сардэчна-сасудзістай, нервовай, эндакрыннай, імуннай). Студэнтаў навучаюць метадам дыягностыкі розных відаў паталогіі, ацэнцы эфектыўнасці п лячэння, якое праводзіцца (імунакарэкцыі, скрынінга імунарэактыўных прэпаратаў), метадам пошуку малекулярных маркераў уздзеяння на арганізм экалагічных фактараў і малекулярных маркераў працякаючых паталагічных працэсаў, а таксама ўсім спектры сучасных клініка-дыягнастычных метадаў. Супрацоўнікамі факультэта экалагічнай медыцыны ў 2020 г. выконваліся 15 НДП; апублікавана 287 навуковых прац, у тым ліку: 2 манаграфіі, 92 артыкулы ў часопісах для рэцэнзавання, 179 тэзісаў дакладаў. Выдадзена 8 вучэбных дапаможнікаў (з іх 5 з грыфам Міністэрства адукацыі), у дзяржаўным інфармацыйным рэгістры зарэгістравана 3 электронных вучэбна-метадычных комплекса. Супрацоўнікі факультэта прынялі ўдзел у працы НДП канферэнцый і семінараў, у тым ліку 110 міжнародных або з міжнародным удзелам. Па выніках НДП атрымана 2 патэнта, пададзеныя 2 заяўкі на выдачу патэнтаў, складзена 29 актаў аб выкарыстанні вынікаў НДП.
Факультэт павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі праводзіць працу па трох напрамках: падрыхтоўчыя курсы для абітурыентаў, падрыхтоўчае аддзяленне для замежных грамадзян, павышэнне кваліфікацыі і перападрыхтоўка кіруючых працаўнікоў і спецыялістаў.
На базе факультэта праводзяцца курсы МАГАТЭ па радыяцыйнай абароне і бяспецы крыніц іанізуючага выпраменьвання. Курсы праводзяцца па тыпавой праграме, распрацаванай спецыялістамі МАГАТЭ і вядучымі спецыялістамі навучальных цэнтраў Аргенціны, Беларусі, Бразіліі, Германіі, Грэцыі, Вялікабрытаніі, Індыі, Ірана, Іспаніі, Кітая, Кубы, Літвы, Малайзіі, Марока, Расіі, Румыніі, Сірыі, Славеніі, ЗША, Турцыі, Філіпін, Францыі, Харватыі, Чэхіі, ПАР (Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка), Японіі і іншых краін.
Міжнародная дзейнасць Інстытута накіравана на забеспячэнне больш цеснай яго інтэграцыі з міжнароднай універсітэцкай супольнасцю, атрыманне дадатковых магчымасцяў паскоранага развіцця і канкурэнтных пераваг.
МДЭІ ім. А. Д. Сахарава БДУ мае пастаянныя і эфектыўныя кантакты з офісамі міжнародных арганізацый і праграм, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь: Прадстаўніцтвам ААН у Рэспубліцы Беларусь, Дзіцячым фондам ЮНІСЭФ, ЮНЭСКА, Мінскім міжнародным адукацыйным цэнтрам, Германскай службай акадэмічных абменаў DAAD і інш. Ажыццяўляецца доўгатэрміновае супрацоўніцтва ў рамках праграмы Балтыйскага ўніверсітэта (Швецыя).
Інстытут удзельнічае ў выкананні міжнародных праектаў у рамках праграм: Erasmus+, праграм трансгранічнага супрацоўніцтва і інш. У 2020 годзе інстытут працягваў выкананне 8-мі міжнародных праектаў: у тым ліку: «Вызначэнне мэтаў і інструментаў экспертнай ацэнкі для медыцынскай адукацыі (аховы здароўя)», праграма Эразмус+: «Садзейнічанне развіццю дуальнага навучання ў беларускай вышэйшай адукацыі», праграма Эразмус+. Міжнародная дзейнасць інстытута таксама была накіравана на інтэграцыю экалагічнай адукацыі ў дзяржавах-удзельніцах СНД і распрацоўку новых перспектыўных спецыяльнасцяў экалагічнага напрамку з улікам сусветнай тэндэнцыі.
Традыцыйна МДЭІ ім. А. Д. Сахарава БДУ разглядаецца замежнымі абітурыентамі як фундаментальная навучальная ўстанова экалагічнага профілю. За перыяд з 2006 па 2020 гады інстытут падрыхтаваў больш за 500 студэнтаў з краін СНД (Азербайджан, Арменія, Казахстан, Кыргызстан, Малдова, Расійская Федэрацыя, Таджыкістан, Туркменістан, Узбекістан). У 2020 годзе ў МДЭІ ім. А. Д. Сахарава БДУ вучылася 187 замежных студэнтаў (дзённая і завочная форма навучання), якія з’яўляюцца грамадзянамі Расійскай Федэрацыі, Кітая, ЗША, Украіны, Літвы, Арменіі, Туркменістана, Таджыкістана, Узбекістана, Ірана, Ірака, Кот-д’Івуара, Ганы, Камеруна, Рэспублікі Конга, Шры-Ланкі, Гвінеі, Дэмакратычнай Рэспублікі Конга, Гвінеі-Бісаў, Нігерыі, Непала, Самалі, Буркіна Фасо.
Храналогія падзей
1992 г. – Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь № 20 «Аб адкрыцці пры Беларускім дзяржаўным універсітэце імя У. І. Леніна Міжнароднага каледжа па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава».
1992 г. – створана палявая станцыя ў г. Хойнікі Гомельскай вобласці, якая пасля атрымала статус Рэгіянальнага вучэбна-інфармацыйнага цэнтра па праблемах радыяцыйнай бяспекі.
1992 г. – стварэнне Гільдыі студэнтаў.
1992 г. – пачаў працу Міжнародны апякунскі камітэт каледжа.
1993 г. – стварэнне навукова-даследчага сектара ў структуры Міжнароднага каледжа па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава.
1994 г. – Міжнародны каледж па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава быў ператвораны ў Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі імя А. Д. Сахарава на падставе загада Міністэрства адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь.
1994 г. – пачаў працу Савет інстытута – вышэйшы кіруючы орган Міжнароднага інстытута па радыёэкалогіі ім. А. Д. Сахарава.
1994 г. – адкрыта спецыяльнасць «радыёбіялогія i радыяцыйная медыцына».
1995 г. – стварэнне дэпартамента радыёэкалогіі; дэпартамента радыёбіялогіі і медыцынскай экалогіі; дэпартамента гуманітарнай адукацыі.
1995 г. – адкрыццё аспірантуры па 9 спецыяльнасцях.
1997 г. – у інстытуце створаны новыя кафедры: філасофіі, сацыялогіі і эканомікі; экалагічнага маніторынгу; радыёбіялогіі; біялогіі чалавека; імуналогіі.
1998 г. – дэпартаменты інстытута ператвораныя ў тры факультэта: радыёэкалогіі; радыёбіялогіі і экалагічнай медыцыны; павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў.
1999 г. – адкрыты Дэпартамент адукацыйных рэсурсаў.
1999 г. – Міжнародны інстытут па радыёэкалогіі ім. А. Д. Сахарава быў ператвораны ў Міжнародны экалагічны ўніверсітэт ім. А. Д. Сахарава.
2000 г. – заснавана і штогод праводзіцца Міжнародная навуковая канферэнцыя «Сахараўскія чытанні: экалагічныя праблемы XXI стагоддзя».
2001 г. – стварэнне факультэта давузаўскай падрыхтоўкі.
2001 г. – адкрыты новыя спецыяльнасці «экалагічны маніторынг, менеджмэнт і аўдыт», «медыцынская экалогія», «медыка-біялагічная справа».
2005 г. – Міжнародны экалагічны ўніверсітэт ім. А. Д. Сахарава рашэннем кіраўнікоў урадаў краін СНД атрымаў статус базавай арганізацыі па экалагічнай адукацыі дзяржаў-удзельніц СНД.
2007 г. – адкрыццё факультэта завочнага навучання.
2007 г. – з мэтай развіцця інавацыйнай дзейнасці па ўкараненні энергазберагальных тэхналогій з выкарыстаннем аднаўляльных крыніц энергіі створаны вучэбна-навуковы комплекс «Міжнародны экалагічны парк «Волма».
2007 г. – падстава навукова-практычнага і інфармацыйна-аналітычнага часопіса «Экалагічны веснік».
2011 г. – створана вучэбна-метадычнае аб’яднанне па экалагічнай адукацыі.
2011 г. – стварэнне філіяла універсітэта ў г. Ерэван (Рэспубліка Арменія) па спецыяльнасці навучання «медыцынская экалогія».
2013 г. – адкрыта спецыяльнасць «медыцынская фізіка».
2015 г. – Міжнародны экалагічны ўніверсітэт ім. А. Д. Сахарава ўключаны ў комплекс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта і перайменаваны ва ўстанову адукацыі «Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут ім. А. Д. Сахарава» БДУ.
2016 г. – адкрыты факультэт эколагазберагальных тэхналогій ТНУ-МДЭІ ім. А. Д. Сахарава БДУ (на базе сумеснага інстытута тэхналогій Таджыкскага нацыянальнага ўніверсітэта і Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (у г. Душанбэ, Рэспубліка Таджыкістан), на якім ажыццяўляецца навучанне па спецыяльнасцях першы ступені вышэйшай адукацыі: энергаэфектыўныя тэхналогіі і энергетычны менеджмэнт, ядзерная і радыяцыйная бяспека, медыка-біялагічная справа.
2017 г. – створана кафедра дадатковай адукацыі на факультэце павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі.
2017 г. – адкрыта лабараторыя экалагічнай біятэхналогіі.
2018 г. – адкрыта вучэбна-метадычная лабараторыя інавацыйных тэхналогій; вучэбна-метадычная лабараторыя экалагічнай адукацыі.
2020 г. – адкрыта новая спецыяльнасць у магістратуры-біяінфарматыкі; адкрыты новыя прафілізацыі па спецыяльнасці «экалогія-урбаэкалогія»; «экалагічная біятэхналогія».
2020 г. – адкрыта новая спецыяльнасць у аспірантуры — «клінічная імуналогія, алергалогія».